Մի պատմություն
1991թ. Հունիսի
1: Լուսադեմ էր: Արևը դեռ նոր էր բարձրանում լեռան
հետևից: Այդ լեռից
փոքր-ինչ հեռու նստած
էին երկու երիտասարդներ` մոտ
17 տարեկան մի աղջիկ,որի անունը
Զվարթ էր և մի 18 տարեկան տղա, որի
անունը Արարատ էր: Նրանք
միասին նստած դիմավորում
էին արևածագը:
_Արդեն քիչ մնաց,-
մի տեսակ հոգոց
հանելով ասաց Արարատը:
_Ինչի՞ն քիչ մնաց,-հարցրեց Զվարթը:
_Մոռացել ես ինչ է, ես
18 տարեկան եմ,-կրկին
հոգոց հանելով պատասխանեց
Արարատը, որի աչքերում
թախիծ կար,- երեք շաբաթից
պիտի գնամ
օտարոտի որևցէ երկիր
ծառայելու:
_Եվ...,-ասաց Զվարթը:
_Ախր չեմ ուզում
Զվարթ, չեմ ուզում
գնամ երկու տարի ուրիշի համար
ծառայեմ:
_Ոչինչ բան չկա,-ցանականալով մխիթարել
Արարատին, ձեռքը դրեց
տղայի ուսին,- ա՜յ կտեսնես ամեն
ինչ լավ կլինի,-
հայացքը գցելով ներքև,
հետո էլ նայելով
ուղիղ Արարատի աչքերի
մեջ ասաց,- կգնաս,
կծառայես երկեւ տարի
ու հետ կգաս:
_Չէ, դու ինձ չես հասկանում,-
մի պահ գլուխը
կախելով ու նորից
նայելով Զվարթի աչքերի
մեջ ասաց նա,-դա ինձ համար մի ամբողջ հավերժություն կտևի...
_Լավ իմ ապագա
զինվոր արի գնանք տուն,- վերկենալով
տեղից շարունակեց խոսել,-
մի գուցե այս անգամ լույսերը
շուտ միացնեն, տեսնենք
ինչ է կատարվում
ԽՍՀՄ-ում:
_Խնդրում եմ մի ասա ԽՍՀՄ գիտես, որ տանել չեմ կարողանում այդ
4 տառերը:
_Լավ արի,- ծիծաղելով ասաց Զվարթը
ու ձեռքը մեկնեց
Արարտին:-Բայց միշտ իմացի,որ ես կողքիտ անկախ ամեն ինչից:
_Արի,- բռնելով Զվարթի
ձեռքը ու վեր կենալով տեղից
ասաց,- տվեք ձեր ձեռքը օրիօրդ
Զվարթ:
_Դե, եթե շատ եք խնդրում,-
ժպտալով ասաց Զվարթը
ու ձեռքը տվեց
Արարատին:
***
Բակ, որտեղ նստած
են Արարատի
ու Զվարթի ծնողները
և Արարատի Պարգև
պապաին: Նստած իրենց
բակում միրգ են ուտում: Անահիտը`
Զվարթի մայրը նստած կեղևազրկում է միրգը:
_Է, Հասմիկ ջան էս երեխեքը
ի՞նչ եղան,- անհանգստանալով ասաց,
Զվարթի մայրը կեղևազրկելով խմձորը:
_Դե կգան էլի Անահիտ ջան,- պատասխանեց Հասմիկը`Արարատի մայրը,-էրեխեքը գնացել են արևածագը դիմավորելու, էնտեղից
էլ երևի գնացել
են զբոսնելու:
_Ըհըն , էսել էրեխեքս,-ասաց Արարատի
Պարգև պապին,- արի Արարատ ջան, արի կողքս
նստի:
_Եկա պապի ջան:
_Ուրեմն 1988թ. Հունվարի
28-ին հակառակորդը
թուլացնում էր հայ զորքը …
_Պապի, լավ, լավ հասկացա արդեն:
_Ո՞նց թե, դու տեսել
ես էտ կռիվը:
_Չէ պապի պատմել
ես…
_Չէ, չեմ պատմել
տղա ջան, ուրեմն
լսի 1988թ. Հունվարի
28 հակառակորդը նեղում
էր…
_Պպապի…
_Հա ջան օվա:-Գլուխը աջ ու ձախ թեքելով հարցրեց
Պարգև պապին:
_Պարգև պապի Արարատը
մի լավ լուր
պիտի հայտնի:-Ասաց Զվարթը:
_Հա~, ես գիտեի…
-ցուցամատը վեր պարզելով
ասաց Պարգև պապին:
_Ո՞նց թե գիտեիր
պապի,-զարմացած հարցրեց Արարատը:
_Ես գիտեի, որ
1988թ. Հունվարի 28-ի
պատերազմը կրկնվելուա, թո՜ւ ես ձեր սովոտա անունով:
_Չէ պապի ես ու Զվարթը
որոշել ենք նշանվել,-ասաց Արարատը,
ձեռքը գցելով Զվարթի
ուսին:
_Վա~յ ես ձեր ցավը տանեմ
էրեխեք ջան,-ասաց Պարգև
պապին:
_Վա~յ, ոնց թե Արարատ ջան,-տեղից
վեր կենալով ասաց
Արարատի մայրը,-էս ինչ լավ բան եք որոշել:
_Հըլը մի վարկյան
լռություն,-ասաց Պարգև պապին:-Դե,
որ տենցա մի հատ ինձ ասեք տեսնեմ
էտ երբ եք անելու ձեր նշանդրեքը:
_Մեկ շաբաթից,-ասաց Արարատը:
_Ի: Բա տենց
բան են անում:
Չեղավ: Բա, բա հարսանիքը:
_Հարսանիքը,-զարմացած ասաում է Արարատը:
_Հա: Հենց հարսանիքը`
քո ու Զվարթիս,-դեմքին ժպիտ
ավելացնելով ասաց Պարգև
պապաին:
_Դե, չգիտեմ պապի ջան,-ասաց Արարատը
զարմանալով:
_Դե, որ տենցա,
էկեք հենց վաղը համ նշանդրեքը,
համ էլ հարսանիքը անենք ,-ասաց
Պարգև պապին:
_Է~, պապի ջան տենց չիլինի,-ասաց Արարատը:
_Ճիշտա հըլը ջահել
եք, ձեր ջահելությունը վայելեք,-ասաց Զվարթի
մայրը` Անահիտը:
_Հա, ինչ ունենք
որ շտապելու,-ասաց Հասմիկը,-մեկա երեխեքս
իրար սիրում են:
***
Հաջորդ օրը:
Արարատը տխուր նստած էր բակում, տխուր էր, քանի որ հեռագիրը եկել էր և երեք
շաբաթից
պիտի գնա: Զվարթը
գալիս և կանգնում
է Արարատի հետևը, իսկ Արարատից
փոքր-ինչ հեռու գցած
էր հեռագիրը:
_Ինչո՞ւ է տխուր
իմ ապագա զինվորը,-ասաց
է Զվարթը:
_Իսկ ի՞նչ անեմ,-հոգոց
հանելով ասաց Արարատը ,-արդեն հեռագիրը
եկել է: Ես պիտի գնամ,
գնամ էնտեղ որտեղից
կլինեմ ձեզանից հեռու
ու միշտ կկարոտեմ
ձեզ…
_Դե, լավ Արարատ
ես, Հասմիկ տոտան,
Պարգև պապին և մամաս կգանք
քեզ այցելության:
_Հա, բայց ամեն օր չեք գալու ու գնալու:
_Դե… ոչ միշտ, բայց…Արարատ
արի գնանք միքիչ
զբոսնենք:
_Ի՞նչ ,- գլուխը վեր բարձրացնելով հարցրեց
Արարատը:
_Կզբոսնենք, կլիցքաթափվես…
_Չե, համեզիչ չէր, ես ուզում
եմ մենակ մնամ ու մի քիչ մտածեմ:
_Դե լավ ինչպես
կուզես , բայց հիշիր,
որ միշտ ես քո կողքին
եմ ու միշտ կլինեմ
քեզ հետ ,-ասաց Զվարթը,
համբուրեց նրա թուշը և գնաց:
***
Հունիսի 13:
Վաղ առավոտյան Արարատն
ու Զվարթը սովորականի
պես գնացել էին զբոսնելու: Սակայն
Արարատը որոշում է կանգ առնել և նստել մոտակա
այգիներից մեկում: Եվ այդ
ամբողջ ժամանակ Արարատը
հայացքը գցում էր մե՛կ Զվարթի
վրա, մե՛կ նայում շուրջ բոլորը և մտքով թռիչք կատարում դեպի իր անհուն
զինվորական տարիների մոտ, որտեղ նրա համար պարզապես
անտանելի էր գտնվելը:
_Զվարթ,-ասաց Արարատը,-այսօր պիտի
գնամ ստուգվելու վերջնականապես ու … գնամ ծառայելու:
_Փաստորեն երկու օրից քեզանից
բաժանվելու ենք... եկու տարով ,-ասաց Զվարթը:
_Ըհըն,-տխրադալուկ ձայնով պատասխանեց
Արարատը:
_Դե լավ արի գնանք տուն,-խոսեց Զվարթը,-դեռ գործեր
կան անելու:
_Իհարկե,- ասաց Արարատը
ու կանգնելով բռնեց
Զվարթ ձեռքը:
***
Զվարթը գալիս է տուն, այդ ժամանակ նրա մայրը կարտոֆիլն
էր կեղևազրկում:
_Մամ, ես եկա,-բղավելով ներս է մտնում
Զվարթը, մազերը հավաքելով մտնում խոհանոց`
մայրիկին օգնելու նպատակով:
_ Դե
բալես պատմի տեսնեմ
ինչ կա չկա,-խոսեց
Անահիտը:
_Առանձնապես ոչինչ մամ ջան,-ասաց Զվարթը
ձեռքը վերցնելով դանակն
ու կարտոֆիլը,-Արարատը ասաց, որ պիտի գնա բժիշկի
ստուգվելու համար, որպեսզի
գնա ծառայելու: _Չնայած…չնայած նա չի ուզում
գնա…
_Այո ...ամբողջ օրը դա է ասում
Հասմիկը: Ասում է, որ տղան չի ուզում
ծառայել, տղան անկախություն է ուզում:
_Որ նույնիսկ հանդիպման
ենք գնում, մի քանի րոպե լուռ նստում
ու ոչինչ չի խոսում,
հետո էլ ասում է,
որ
չի ուզում օտարօտի
որևիցե երկրում ծառայել:
***
Արարատը գնում է ստուգվելու, պարզվում
է, որ նա լիովին առողջ
է և կարող
է գնալ ծառայելու,
որը իհարկե նրա սրտով չէ:
<<Երեք օրից պիտի
գնամ ծառայելու, չգիտեմ էլ
թե որտեղ Մոսկվա,
Ուկրանիա կամ… թե որտեղ կընկնեմ արդեն
միևնույնն է: Արդեն
հոգնել եմ այս ամենից>>:-մտքում մտածում
էր Արարատն ու լուռ զբոսնում:
Այդ պահին նրա կոխքով մի զինվոր է ացնում: Նա նայում է նրա` կողմ. <<երեք
օրից եսել պիտի
նման համազգեստ կրեմ:>>
Շարունակելով իր ճանապարհը հասնում
է այգի, որտեղ նրան Զվարթն
էր սպասում:
_Վերջապես եկար,- ասաց Զվարթը:
_Կներես, որ ուշացա:
_Դե լավ, ոչինչ
պարզ էր ինչու
ուշացար…,-նրանք միասին նստելով
այգու նստարաններից մեկին
նորից խոսում է Զվարթը,-…Դու էլի մտածում էիր այդ բանակի,
զինվորական հագուստի և այլ բաների
մասին, որոնք կապված
են բանակի հետ: Ճիշտ չեմ …
_Դե իհարկե դու միշտ իրավացի
ես ,- խոսելու
հոտ մեկտեղ Արարատը
բռնում է Զվարթի
ձեռքը և ասում,- գիտես շնորհաալ
եմ քեզ…
_Ինչի համար…
_Թող ասեմ: Շնորհակալ
եմ քեզ նրա համար, որ այսքան ժամանակ
կողքիս ես… ու սիրում ես ինձ էնպես
ինչպես ես քեզ,
ու հասկանում ինձ անուշիկս:-Այդ միջոցին
Արարատը համբուրում է Զվարթիչ ձեռքը,
և նրանք գրկախառնվում են, իսկ Զվարթն
էլ լաց լինում:-Չե
միայն ոչ դա,-Արարատը
խոսելով սրբում է նրա արցունքները,-միայն լաց մի եղիր…
_Ախր ես ոնց կարող եմ քեզ չսիրել,-լացելով ասաց
Զվարթը,-ախր դու…դու մյուսներից
տարբերվում ես, դու կարծես այլմոլորակային լինես:-Այդ
միջոցին Արարատը կրկին
սրբում է նրա աչքերը, իսկ Զվարթը՝
ծիծաղել:
_Զվարթս,-ասում է Արարատն
ու կրկին գրկախառնվում նրա հետ:
_Ի՞նչ որոշեցիր, ինչ ես անելու:
_Հա,-հոգոց հանելով ասում
է Արարատը,-գնալու եմ, միևնույն է էսպես, թե էնպես հայրենիքիս
համար է չէ…,-գլուխը
կախելով ու կրկին
նայելով Զվարթին ասում է,-կսպասե՞ս
ինձ:
_Իհարկե,-ժպտալով պատասխանեց Զվարթը:-Ես
քեզ միշտ կսպասեմ
իմ քաջ զինվոր:
_Դե, լավ արի գնանք տուն:
***
Արարատի երդման արարաողության օրն է :
Սկզբում մի քանի զինվոր են երդվում և նրանց շուրթերից
լսվում են միայն
<<Ես Արայիկ Սարգսայնս
ծառայության անցնելով>> և
<<Երդվում եմ>>, նույնը
հաջորդ 5 հոգունը
<<Ես Դավիթ Ավագյանս
ծառայության անցնելով >>և
<<Երդվում եմ>>, <<Ես
Մարտիրոս Նազարյանս ծառայության
անցնելով>> և <<Երդվում եմ>>,
<<Ես Հովհաննես Հովհանիսյանս ծառայության
անցնելով>> և <<Երդվում եմ>>,
<<Ես Սևակ Մինասյանս
ծառայության անցնելով>> և
<<Երդվում եմ>>, <<Ես
Գագիգ Դանիելյանս ծառայության
անցնելով Սովետական բանակին,
ԶՈւ, հանդիսավոր
երդվում եմ` անձնվիրաբար
ծառայել Սովետական բանակին,
և հանուն նրա չխնայել կյանքս,
ենթարկվել Սովետական բանակի
սահմանադրությանը և օրենքներին,
անվեհապահորեն կատարել հրամանտարներիս հրամանը,
պահպանել ռազմական գաղտնիքը:
Ու թե դժխեմ
երդումս, թող պատժվեմ
օրենքի ամվողջ խստությամբ:
Երդվում եմ>>
Եվ դրա հետ
մեկտեղ Արարատը մտածում
է. <<Հաջորդը ես եմ… հավատս չի գալիս>>, նայում է
դեպի Զվարթը <<պիտի
Զվարթիս մենակ թողնեմ,
չէ, չէ, չէ ես չէմ դիմանա...>>: Եվ հանկարծ.
_Արարատ, ինչ է պատահել:
_Ի՞նչ, չէ ոչմիբան:
Եվ վերջապես հերթը
հասնում է Արարատին,
նա նույնպես կատարեւմ
է երդման արարողությունը և անցնում ծառայության:
***
_Արարատ քեա մոտ КПП մի աղջիկ է եկել:
_Ո՞վ:
_Չգիտեմ,
_Եղավ, շնորհակալություն ախպերս:
Արարատը գնում է դեպի КПП: Այնտեղ իսկ հանդիպում Զվարթին:
_Էս ում արևնա,-
երջանկությունից տեսնելով Զվարթին
խոսում է Արարատը:
_Քո,-ասում է Զվարթը
և մոտենալով ու փորձելով գրկախառնվել
Արարատի հետ մոտոնում
նրան: Նրանք միասին
գրկախառնվում են :
_Շա~տ էի քեզ կարոտել,-ասում է նա և համբուրում Զվարթի
գլուխը:
_Ես էլ քեզ էի կարոտել:
_Ես քեզ ավելի
շատ:
_Ես էլ ավելի
շատ::
_Իսկ ես քեզ
շա~տ եմ կարոտել
,- ասում է Արարատն ու գրկելով Զվարթին
պտտվում է նրա հետ:
_Ա~-ա-ա,-ժպտալով ասում է Զբվարթը,- թող ինձ գժուկ:
_Թողեցի,- ժպտալով ասաց Արարատը:
_Դե...պատմիր, տեսնեմ ինչպես
ես:
_Լավ եմ,-ժպտալով պատասխանեց
Արարատը:-Իսկ դու ինչպես
ես:
_Լավ:
_Այո, ու գիտես
ինչու:
_Ինչո՞ւ:
_Որովհոտև...որովհոտև ես եկա քեզ մոտ այցդելության,-ժպտալով պատասխանում
է Զվարթը, բայց Արարատի դեմքի
արտահայտությունը փոխվում է դեպի վատը:
_Ինչ պատահե՞ց,-հարցնում է Զվարթը:
_Ոչինչ,-գլուխը կախելով պատասխանում
է Արարատը:
_Դու ինձ չես խաբի, ես քեզ լավ եմ ճանաչում:
_Լավ, մենակ սպասի
արձակման թերթիկ վերցնեմ
ու գնանք ինչ-որ
մի տեղ:
_Լավ:
Վերցնելով արձակման թերթիկը
սկսում են միասին զբոսնել:
_Դե, ասա տեսնեմ
ինչ է եղել:
_Ոչինչ, սովորականի պես: Ես մինչև
հիմա չեմ ուզում
ծառայեմ:
_Արարատ սկսեցիր էլի...
ախր այդքան վատ է է, ես...
_Չէ, դու ինձ չես հասկանում:
_Ես քեզ հասկանաում
եմ Արարատ ջան...
_Չէ, դու ինձ չես կարող
հասկանալ, ես խեղտվում
եմ այս զորամասում,
էստեղ ամեն ինչ ինձ նյարդայնացնսւմ
է, այլևս չեմ կարող,-
գրեթե բղավելով ասաց Աարարտը:
_Միթե՞:
_Դու տղա չես,
չես ծառայում էստեղ,
քեզ ի՞նչ կա որ:
_Ա՜յ խոսք եմ տալիս, սպասիր
ընդհամենը յոթը օր, ու կտեսնես,
որ ամեն ինչ լավ կլինի:
_Հաստատ, հնարավոր չի: Յոթը օրը ի՞նչ պիտի
փոխի...
_Ուղղակի հավատա ինձ Արարատ:-Ասելով ամեն ինչ
Զվարթը հեռանում է: Իսկ Արարատը սկասում է
ծառայել մտքում անընդհատ վերլուծելոց
Զվարթի խոսքերը: Նա չեր կարող հենց այնպես
ասել ու օր նշանակե...Սակայն վերջին օրը նրա հույսը
սկսում է հատել...
***
Անցնում է յոթը օր: Եվ Արարատը հանգստյան ժամին նստած էր իր ընկերների հետ:<<Անցավ յոթը
օր, տեսնես ի՞նչ պիտի տեղի ունենար, որ այսօր, ինչ պիտի լինի:
Հաստատ հրաշք չի կարող լինել>>,-և պահին
նրա դեմքին փոքրիկ
ժպիտ թ հայտնվում::-<<Երևի պիտի Զվարթը գա ինձ տեսակցության, կամ էլ....կամ էլ չգիտեմ>>:
Եվ
ներս է մտնում
նրանց հրամանատարը.
_Տղաներ հիմա հեռեուստացույց նայելու
ժամանկն է: Լույսերը տվել են:-ասում է նա և դուրս գալիս:
_Միացրեք տղեք, տեսնեք հիմա ինչ
կա մեր երկրում,-ասում է սերժանտներից մեկը: Եվ
նրանք սկսում են դիտել լուրերը:
_Խոսում է Զորի
Բալայանը,-հաղորդում է լուրեր
վարողը:
_Ձայնը բարձարացրե՛ք,- ասում է Արարատը:Ձայնը բարձրացնում
են և հնչում
է Բալայանի խոսքերը.<<Ինչպես և սովոտական բոլոր
ազգերը այնպես և մենք հռչակվում
ենք անկախ ՀՀ: Ուռա, ուռա:>>
_Լսեցի՞ք,-ուրախ գոչում է սերժանտներից
մեկը:
<<Փատորեն Զվարթը ճիշտ
էր ասում>>:- մտածեց Արարատը:
_Արարատ քեզ մոտ մարդ է եկել,-
հաղորդում է տղաներից
մեկը:
_Ո՞վ:
_Չգիտեմ:
_Զվարթ,- ուրախ ժպտալով
բացականչում է Արարտը:
Զվարթը այդ միջոցին
ժպտում է և նրանք գրկախառնվում
են:-Դու գիտեիր,որ...որ մենք անկախանալու ենք:
_Իհարկե ,-ժպտալով պատասխանում
է Զվարթը:
_Բայց, դու որտեղի՞ց
գիտեիր:
_Մեկ շաբաթ առաջ
ռադիով էի լսել, որ պիտի որոշեին և վերջնական այսօր ասեին մենք անկախ երկիր
ճանաչվելու ենք թե՞ ոչ:
_Ա~խ հավատս չի գալիս:
_Գիտեմ, դու պարզապես
պիտի համբերությամբ զինվեիր
Արարատ:-Ժպտալով ասում է Զվարթը:
_Համամիտ եմ, բայց հիմա ի՞նչ:
_Դե, չգիտեմ:
_Երևի տասը օրից կտեղափոխվենք:
Եվ
Արարատը գրկում է Զվարթին:
<<Մեր հերոսները
ամբողջ ժամանակ միասին
և միմյանց օգնում
էին: Նրանք հավատում
էին, որ շուտով
գալու է այն օրը, որ մենք լինելու
ենք անկախ ՀՀ: Սակայն Արարատի հավատը
փոքր-ինչ մարել էր, բայց Զվարթը
մինչև վերջ հավատաց.... Գուցե նա ինչպես Արարատն
էր ասում, տղա չեր, չէր զգում
այն կսկիծն ու ցավը, ինչ Արարատը: Բայց միևնունն
է նրանք բոլորը
հավատում էին, որ օրերից մի օր մենք լինելու ենք անկախ ՀՀ>>:
2013թ.
